Mortel maken

1

Mortel maken kan je eenvoudig zelf doen.

Mortel maken – In het kort

Gebruik de verhouding 1 : 3

  • 1 deel cement
  • 3 delen zand (droog)
  • 0.6 deel water (maximum!)
  • scheutje mortelvet
  • eventueel scheutje waterwerend middel (vb Compactuna)

Cement met zand en mortelvet mengen. Water in deeltjes toevoegen en steeds goed mengen: 5 min. met de hand of 3 min. machinaal.

Wil je meer weten over de verhoudingen, soorten cement en zand (fijn, grof, nat of droog), toevoegingen (mortelvet en Compactuna), wanneer de mortel goed is etc, lees dan hieronder verder.

Mortel maken – In detail

  1. De verhoudingen: hoeveel zand en cement
  2. Werkwijze om mortel te maken
  3. Toevoeging aan mortel
  4. Soorten cement, zand en water
  5. Waarom je moet opletten met nat zand
  6. Tips
  7. Nuttige mortelweetjes

1. De verhoudingen: hoeveel zand en cement

De benodigdheden om een basis mortel te maken zijn cement, zand en water, met verhouding cement tot zand 1:3 à 1:4, afhankelijk of je rekent in volumematen of in gewichten.

In volumematen of delen 1:3

Met deel bedoelen we inhoudsmaat of hoeveelheid. Je kan deze verhouding toepassen op vanalles: truwelen, emmers, kruiwagens, schoppen, koffiekopjes, liters, m³ etc. , afhankelijk van de hoeveelheid mortel die je nodig hebt.

Verhouding

  • 1 deel cement
  • 3 delen zand
  • 0.6 deel water (maximum)

Voorbeeld

  • 2 emmers cement
  • 6 emmers zand
  • 1.2 emmers water maximaal

In gewichten 1:4

Verhouding

  • 1 kg cement
  • 4 kg zand
  • 0.5 kg water = 0.5 l water maximaal

Voorbeeld

  • 25 kg cement (= 1 zak)
  • 100 kg zand (= 4 zakken)
  • 12.5 kg = 12.5 liter water

Speling in verhoudingen

Zoals je merkt, zit er best wel wat speling op de verhoudingen bij mortel maken.  Het zijn gemiddelde verhoudingen. Heb je nu 3 kg zand voor 1 kg cement gebruikt, dan is dat geen ramp. Ook die verhouding is prima.  Je hebt gewoon een iets rijkere mortel.

Meer cement = sterkere maar duurdere mortel

Hoe meer cement in je mengsel, hoe sterker (“rijker”), maar cement is ook het duurste ingrediënt. Je moet rekenen dat cement minimum 3 keer zoveel kost als zand.  Hoe minder cement, hoe minder sterk de mortel is, ook wel schraal genoemd.

Meer water = slappere mortel

De ideale watercementfactor of verhouding water ten opzichte van cement ligt tussen 0.4 en 0.6. Soms moet echt zelf even uitproberen of dat je iets meer of minder water nodig hebt.  Werk je bijvoorbeeld met vochtig zand, dan je al minder water nodig hebben. Afhankelijk van de klus die je wilt uitvoeren, ben je op zoek naar soms iets vastere en soms iets slappere mortel.

2. Werkwijze om mortel te maken

Mortel maken doe je zo:

  1. Verzamel je cement, zand en water (eventueel via tuinslang)
  2. Voorzie ofwel
    • een emmer of kuip om de mortel in te maken
    • een zeil, folie of mengplaat om de mortel op te maken
  3. Het aan te raden om zand en cement wat af te wisselen zodat alles goed gemengd geraakt. Dus eerst 2 scheppen zand, dan 1 cement en vervolgens nog 1 schep zand.
  4. Meng alles goed met truweel, schop of betonmolen
  5. Voeg het water in deeltjes toe (tot ongeveer ¾) en meng heel goed:
    • met het truweel als je een slechts een halve emmer maakt
    • met mixer voor een kuip mortel
    • betonmolen voor grotere hoeveelheden
  6. Reken voor machinaal mengen ca. 3 minuten en voor handmatig ca. 5 minuten. Pas heeft de cement het water kunnen opnemen en kan je beslissen of er nog water bij moet.

Wanneer is de mortel goed?

Mortel is goed als je met een truweel een streep in trekt en die blijft net erin staan.

3. Toevoegingen

Vet of zeep in de mortel

Om bezinken van het zand te voorkomen, kan je een scheutje mortelvet toevoegen, ook mortelolie of luchtbelvormer genoemd. Wij gebruiken steeds een dopje mortelvet, denk aan een dopje van een plastic flesje bijvoorbeeld. Voeg het mortelvet toe wanneer je het water bij het mengsel doet. Er ontstaan luchtbelletjes in de massa die ervoor zorgen dat de mortel niet ontmengt. Het gebruik van mortelolie is zeker aan te raden.

Effect van luchtbelvormer toe te voegen (foto Compactuna)

Eventueel kan je ook vloeibare zeep (vb Dreft … ) gebruiken in plaats van mortelvet, maar dan niet voor mortel op zichtbare plaatsen. Je zou uitbloeiingen kunnen krijgen, dat is een witte tot grauwe uitslag door aanwezigheid van zouten in metselwerk of beton.

Compactuna voor mortel in vochtige ruimtes

Voor buitenpleister of voor pleisterlagen in vochtige binnenruimtes kan je een waterwerend middel aan het mengsel toevoegen, type Compactuna. Ook hiervan slechts een dopje in het mengsel.

4. Soorten zand, cement en water

Afhankelijk van wat je wilt doen, zal je een ander type zand of cement gebruiken.  Gewone mortel kan je prima maken met rijnzand. Voor gevels op te voegen maak je dan zogenaamde “voegmortel”, dat is hetzelfde mortelrecept maar met fijner zand dan rijnzand. Misschien verkies je een witte cement in plaats van de traditionele grijze en wit zand zodat je een blekere voeg bekomt. Vraag zeker advies aan je bouwhandelaar.

Zavel in plaats van zand

1 deel (van de 3 delen) zand kan vervangen worden door zavel. Dit is een heel fijn kleihoudend zand met een vrij typische gele kleur. Zavel maakt de mortel zachter en beter verwerkbaar. Zavel vraagt echter iets meer water, waardoor het mengsel slapper wordt. Ook de hechtsterkte gaat achteruit. Zavel wordt echter officieel afgeraden in metselmortel.

Geen grondwater

Algemeen wordt er aangeraden om leidingwater te gebruiken voor alle type cementbereidingen. Grondwater kan immers bepaalde stoffen bevatten die terug tot witte uitslag kunnen leiden.

5. Opgelet met nat zand!

Helaas meermaals aan de lijve ondervonden: je moet mortel maken en er ligt nog een berg zand in de tuin. Je besluit die maar te gebruiken, want die ligt daar toch al een tijdje en dat moet opgebruikt worden. Dat zand is hoogstwaarschijnlijk nat van de regen. Zelfs al heeft het niet recent geregend, het zand houdt water vast. En mogelijks ook kadootjes van je eigen kat of die van de buren…. 🙁 We hebben maar 1 boodschap hierbij: vermijd het gebruik van nat zand!

Nat zand = verzuipen vanaf het begin

Nat zand bestaat uit droog zand + water en weegt ongeveer 25% meer dan droog zand. Het drooggewicht van zand is ongeveer 1500kg/m³, dat van nat zand is 1800kg/m3 tot 2000 kg/m3. Dat is dus 20-33% extra gewicht voor het natte zand. Voor mortel is de verhouding water ten opzichte van zand : 0.6 deel water voor 3 delen zand, ofwel 20% water (=0.6/3). Met nat zand zit je dus over de maximum hoeveelheid water. Het mortelmengsel is te slap en je kan er niks mee aanvangen.

Hoe ga je best om met nat zand?

Zorg dat je ook droog zand hebt. Indien je er geen hebt, ga er dan halen, want met te natte mortel ben je niets. Gebruik minimum de helft droog zand en de rest nat zand. Om zeker te zijn dat er alsnog niet teveel water is, voeg je zeker initieel geen water toe. Begin met het droge zand en doe daarop de cement en al eens mengen. Vervolgens het natte zand en heel goed mengen. Pas nadat je goed hebt gemengd zal je kunnen oordelen of er nog water bij moet. Afhankelijk van de consistentie kan je nu voorzichtig water toevoegen. Het is best mogelijk dat er geen extra water meer nodig is.

Geen cement toevoegen

Je zou kunnen denken: ik voeg gewoon cement toe aan de te natte mortel, want cement is droog.  Eer je het teveel aan water gecompenseerd hebt, ben je veel, heel veel, cement kwijt. Trust us, we tried.  We hebben dat meermaals geprobeerd, zonder succes. Bovendien is je cement/zand verhouding compleet uit balans.

6. Tips

De mortel droogt uit

De regel is eigenlijk dat je niet meer mortel maken mag, dan je kan verwerken in 1 uur. Als je zelf aan het verbouwen bent, is dat niet altijd netjes zo. Je kan dan gerust een beetje extra water toevoegen om de gewenste consistentie opnieuw te bereiken.

De mortel hecht niet goed

Dikwijls is het handig om je ondergrond te bevochtigen met een borstel net voor je de mortel aanbrengt. De mortel hecht dan beter. Denk bijvoorbeeld aan het opvoegen van een gevel of wanneer je met hele zuigende droge stenen werkt.

Kuip + kruiwagen = toptip

Een kuip mortel maken? Leeg weegt die niks, maar gevuld…  Bespaar jezelf een hernia: zet eerst de lege kuip in een kruiwagen, al het nodige erin en mengen zoals hierboven beschreven.  Voor het mengen heb je meteen een goede werkhoogte.  Na het mengen hoef je de kuip niet op te tillen, nee, je rijdt ze met de kruiwagen tot waar de mortel wilt aanbrengen. #toptip 🙂

Grote hoeveelheden mortel

Indien je je meer dan 1m³ denkt nodig te hebben, moet je ernstig overwegen om dit bestellen en laten leveren door een bouwhandel in de buurt. Vraag zeker hoelang de mortel verwerkbaar blijft en voorzie dat je de mortel kan opgebruiken in die tijd.

7. Nuttige mortel weetjes

Richthoeveelheden voor inhoud.

  • 1 m³ = 1000 liter = 7,5 betonmolens (ong 135 liter )
  • Betonmolen = 2 kruiwagens (ong 70 liter)
  • 1 kruiwagen = 13 à 20 schoppen
  • 1 emmer (10 liter) = 2 à 4 schoppen
  • 1 schop = 3 à 5 liter
  • 1 kuip (ong 65 liter) = 6 emmers

Controleer zelf de inhoud van emmer en schop voor je begint!

1 Comment

Leave A Reply